ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΚΥΡΑΣ Β΄
Από τον Τρίτο Ιερό Πόλεμο ως την κυριαρχία των Ρωμαίων
Το γεγονός ότι βρισκόταν κοντά στους Δελφούς έφερε στη μοίρα της πόλης και θετικά και αρνητικά.
Οι Δελφοί εξαιτίας της τεράστιας επιρροής τους σε όλους τους Έλληνες, ήταν αντικείμενο έντονων συγκρούσεων μεταξύ των ισχυρών πόλεων της Ελλάδας για τον έλεγχό τους. Ως συνέπεια και η Αντίκυρα βρέθηκε συχνά στη δίνη αυτών των συγκρούσεων.
Όταν πια η Θηβαϊκή ηγεμονία είχε αποδυναμωθεί και η Σπάρτη συνέχιζε να βρίσκεται σε κρίση, οι φωκικές πόλεις βρήκαν ευκαιρία να διεκδικήσουν εκείνες τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών και των πλούσιων προσόδων και αποθεματικών του. Αυτό οδήγησε στον λεγόμενο Τρίτο Ιερό πόλεμο μεταξύ 356 και 346 π.Χ. Στη διάρκειά του έγιναν πολλές πολεμικές επιχειρήσεις, μία μάλιστα από την περιοχή της Βουλίδας (σημερινή Ζάλτσα), όπου τότε βρίσκονταν τα σύνορα της Φωκίδας με τη Βοιωτία.
Αττική μελανόμορφη λήκυθος του πρώτου μισού του 5ου αιώνα π.Χ. από το βόρειο νεκροταφείο της Αντίκυρας. Φωτό Θ.Σ.
Ο πόλεμος έληξε με την επέμβαση του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας, του πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος κατέστρεψε τις 22 φωκικές πόλεις, γκρέμισε τα τείχη τους, τους απαγόρευσε να έχουν πολιτική οργάνωση και να διατηρούν όπλα και άλογα, και τις υποχρέωσε να πληρώνουν βαρύ επανορθωτικό φόρο στο δελφικό ιερό για όσα είχαν σφετεριστεί από τους θησαυρούς του.
Οι πληροφορίες μας προέρχονται κυρίως από τον αθηναίο ρήτορα Δημοσθένη που ζούσε εκείνη την εποχή, και τις επαναλαμβάνουν ο Στράβωνας και ο Παυσανίας, που όμως έζησαν πολλούς αιώνες αργότερα.
Ο Δημοσθένης, για πολιτικούς λόγους (για να ξεσηκώσει τους Αθηναίους εναντίον του Φιλίππου)ίσως να υπερβάλλει στις καταστροφές που αναφέρει. Τουλάχιστον η Αντίκυρα δε φαίνεται να καταστράφηκε ολοσχερώς το 346 π.Χ., αφού μόλις λίγα χρόνια αργότερα, περί το 330 π.Χ., καταφέρνει να χτίσει το ναό της Αρτέμιδος Ειλειθυίας στην Κεφαλή, και μάλιστα να παραγγείλει το λατρευτικό άγαλμα σε έναν από τους διασημότερους και πιο ακριβοπληρωμένους γλύπτες της εποχής, τον Πραξιτέλη.
Στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. η πόλη έχει σίγουρα ανανήψει εντελώς και είναι σε θέση να συμμετέχει στην αντίσταση των Φωκαίων ενάντια στην εισβολή ενός βαρβαρικού φύλου, των Γαλατών του Βρέννου, το 279 π.Χ. Έχει βρεθεί μάλιστα η επιτύμβια επιγραφή ενός πολίτη της, του Αρίσταρχου, ο οποίος σκοτώθηκε πιθανότατα σε κάποια από τις μάχες με τους Γαλάτες.
Στα επόμενα χρόνια μια νέα δύναμη έρχεται στο προσκήνιο. Είναι οι Αιτωλοί της περιοχής της Ναυπάκτου. Σιγά-σιγά κερδίζουν επιρροή και τελικά παίρνουν στον έλεγχό τους ολόκληρη τη Φωκίδα, μαζί και την Αντίκυρα, το αργότερο το 245 π.Χ.
Οι πόλεμοι που ακολούθησαν περιγράφονται αναλυτικά από τον ιστορικό Πολύβιο. Έτσι ξέρουμε ότι η Αντίκυρα πέρασε στην επικυριαρχία του Φίλιππου Ε΄ της Μακεδονίας το αργότερο το 224 π.Χ.
Το 210 π.Χ. όμως ανακαταλήφθηκε από τους Αιτωλούς υπό το στρατηγό Σκόπα, οι οποίοι είχαν ζητήσει τη συνδρομή των Ρωμαίων. Οι Ρωμαίο άλλο που δεν ήθελαν να βρουν ευκαιρία να επέμβουν στα ελληνικά πράγματα, κι έστειλαν το στρατηγό Βαλέριο Λεβίνο. Η πόλη καταστάφηκε και ο πληθυσμός εξανδραποδίστηκε.
Τμήμα του τείχους της Αντίκυρας. Παλιότερα οι ντόπιοι το αποκαλούσαν «θέατρο». Δεν γνωρίζουμε αν το συγκεκριμένο τμήμα ανήκει στο τείχος που κατέστρεψε ο Φίλιππος Β΄ ή σε μεταγενέστερη κατασκευή. Φωτό Θ.Σ.
Πάντως και πάλι η καταστροφή δεν μπορούσε να είναι ολοκληρωτική αφού το 208 π.Χ. την ανακατέλαβε ο Φίλιππος Ε΄ για να παραδοθεί τελικά, μετά από σκληρή πολιορκία, το 198, στο ρωμαίο στρατηγό Τίτο Κουίντο Φλαμινίνο.
Εν τω μεταξύ η πόλη βρέθηκε και στην επιρροή άλλων δυνάμεων, αφού το νόμισμα που έκοψε στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. φαίνεται να ακολουθεί τα πτολεμαϊκά πρότυπα. Ο Φλαμινίνος πάντως τη μετέτρεψε σε έδρα του στόλου του κι έμεινε εκεί ως το 196 π.Χ., καθώς το λιμάνι της ήταν κατάλληλο για μεταφορά εφοδίων προς την Ελάτεια, όπου είχε το στρατηγείο του για τις μάχες με του Μακεδόνες.
Χρυσό νόμισμα με κεφαλή του ρωμαίου στρατηγού Τίτου Κουίντου Φλαμινίνου. Φωτό: Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο.
Από το 195 ως το 192 π.Χ. φαίνεται πως η Αντίκυρα ήταν υπό τη διοίκηση ενός νέου απεσταλμένου της Ρώμης, του στρατηγού Οτίλιου Μανκίνιου, και λίγο αργότερα, το 191 π.Χ., ο στρατηγός Μάνλιος Ακίλιος Γλαβρίων, ξαναχάραξε τα σύνορα της πόλης με την «ιερή γη» των Δελφών που την είχαν σφετεριστεί οι Αιτωλοί. Έτσι μαθαίνουμε ότι ολόκληρη η επικράτεια του σύγχρονου (προ Καλλικράτη) δήμου Δεσφίνας ήταν η ιερή γη των Δελφών. Τα σύνορα ξεκινούσαν από το ακρωτήρι Οπούς (Τσιμπλιά), ανέβαιναν από το ρέμα στο Μεσόκαμπο και στην Κύρφι (Μεγάλο Πλάι) και εκεί ήδη συναντούσαν τα σύνορα της Αμβρόσου (Δίστομο).
Στη διάρκεια του 2ου αιώνα π.Χ. η πόλη ξαναχτίστηκε και ξαναδυνάμωσε. Οι πολίτες της ήσαν αρκετά πλούσιοι για να απελευθερώνουν κάποιους από τους δούλους τους, όπως φαίνεται σε τρεις επιγραφές από τους Δελφούς. Σε μια μάλιστα από αυτές γίνεται αναφορά και στο ημερολόγιο της Αντίκυρας: η απελευθέρωση του δούλου έγινε το μήνα που ονομαζόταν «Διονύσιος», αλλά δε μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα σε ποιο σύγχρονο μήνα αντιστοιχεί.
Χάρτης με τα σύνορα μεταξύ της Αντίκυρας και της ιερής γης του Δελφικού μαντείου. Από το άρθρο του D. Rousset: “Territoire de Delphes et terre d’Apollon”, στο L’espace grec (Paris 1996).
Δρ. Θάνος Σίδερης
Προϊστάμενος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας
στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
Από τον Τρίτο Ιερό Πόλεμο ως την κυριαρχία των Ρωμαίων
Το γεγονός ότι βρισκόταν κοντά στους Δελφούς έφερε στη μοίρα της πόλης και θετικά και αρνητικά.
Όταν πια η Θηβαϊκή ηγεμονία είχε αποδυναμωθεί και η Σπάρτη συνέχιζε να βρίσκεται σε κρίση, οι φωκικές πόλεις βρήκαν ευκαιρία να διεκδικήσουν εκείνες τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών και των πλούσιων προσόδων και αποθεματικών του. Αυτό οδήγησε στον λεγόμενο Τρίτο Ιερό πόλεμο μεταξύ 356 και 346 π.Χ. Στη διάρκειά του έγιναν πολλές πολεμικές επιχειρήσεις, μία μάλιστα από την περιοχή της Βουλίδας (σημερινή Ζάλτσα), όπου τότε βρίσκονταν τα σύνορα της Φωκίδας με τη Βοιωτία.
Αττική μελανόμορφη λήκυθος του πρώτου μισού του 5ου αιώνα π.Χ. από το βόρειο νεκροταφείο της Αντίκυρας. Φωτό Θ.Σ.
Ο πόλεμος έληξε με την επέμβαση του Φιλίππου Β΄ της Μακεδονίας, του πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος κατέστρεψε τις 22 φωκικές πόλεις, γκρέμισε τα τείχη τους, τους απαγόρευσε να έχουν πολιτική οργάνωση και να διατηρούν όπλα και άλογα, και τις υποχρέωσε να πληρώνουν βαρύ επανορθωτικό φόρο στο δελφικό ιερό για όσα είχαν σφετεριστεί από τους θησαυρούς του.
Οι πληροφορίες μας προέρχονται κυρίως από τον αθηναίο ρήτορα Δημοσθένη που ζούσε εκείνη την εποχή, και τις επαναλαμβάνουν ο Στράβωνας και ο Παυσανίας, που όμως έζησαν πολλούς αιώνες αργότερα.
Στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. η πόλη έχει σίγουρα ανανήψει εντελώς και είναι σε θέση να συμμετέχει στην αντίσταση των Φωκαίων ενάντια στην εισβολή ενός βαρβαρικού φύλου, των Γαλατών του Βρέννου, το 279 π.Χ. Έχει βρεθεί μάλιστα η επιτύμβια επιγραφή ενός πολίτη της, του Αρίσταρχου, ο οποίος σκοτώθηκε πιθανότατα σε κάποια από τις μάχες με τους Γαλάτες.
Στα επόμενα χρόνια μια νέα δύναμη έρχεται στο προσκήνιο. Είναι οι Αιτωλοί της περιοχής της Ναυπάκτου. Σιγά-σιγά κερδίζουν επιρροή και τελικά παίρνουν στον έλεγχό τους ολόκληρη τη Φωκίδα, μαζί και την Αντίκυρα, το αργότερο το 245 π.Χ.
Οι πόλεμοι που ακολούθησαν περιγράφονται αναλυτικά από τον ιστορικό Πολύβιο. Έτσι ξέρουμε ότι η Αντίκυρα πέρασε στην επικυριαρχία του Φίλιππου Ε΄ της Μακεδονίας το αργότερο το 224 π.Χ.
Τμήμα του τείχους της Αντίκυρας. Παλιότερα οι ντόπιοι το αποκαλούσαν «θέατρο». Δεν γνωρίζουμε αν το συγκεκριμένο τμήμα ανήκει στο τείχος που κατέστρεψε ο Φίλιππος Β΄ ή σε μεταγενέστερη κατασκευή. Φωτό Θ.Σ.
Πάντως και πάλι η καταστροφή δεν μπορούσε να είναι ολοκληρωτική αφού το 208 π.Χ. την ανακατέλαβε ο Φίλιππος Ε΄ για να παραδοθεί τελικά, μετά από σκληρή πολιορκία, το 198, στο ρωμαίο στρατηγό Τίτο Κουίντο Φλαμινίνο.
Χρυσό νόμισμα με κεφαλή του ρωμαίου στρατηγού Τίτου Κουίντου Φλαμινίνου. Φωτό: Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο.
Από το 195 ως το 192 π.Χ. φαίνεται πως η Αντίκυρα ήταν υπό τη διοίκηση ενός νέου απεσταλμένου της Ρώμης, του στρατηγού Οτίλιου Μανκίνιου, και λίγο αργότερα, το 191 π.Χ., ο στρατηγός Μάνλιος Ακίλιος Γλαβρίων, ξαναχάραξε τα σύνορα της πόλης με την «ιερή γη» των Δελφών που την είχαν σφετεριστεί οι Αιτωλοί. Έτσι μαθαίνουμε ότι ολόκληρη η επικράτεια του σύγχρονου (προ Καλλικράτη) δήμου Δεσφίνας ήταν η ιερή γη των Δελφών. Τα σύνορα ξεκινούσαν από το ακρωτήρι Οπούς (Τσιμπλιά), ανέβαιναν από το ρέμα στο Μεσόκαμπο και στην Κύρφι (Μεγάλο Πλάι) και εκεί ήδη συναντούσαν τα σύνορα της Αμβρόσου (Δίστομο).
Χάρτης με τα σύνορα μεταξύ της Αντίκυρας και της ιερής γης του Δελφικού μαντείου. Από το άρθρο του D. Rousset: “Territoire de Delphes et terre d’Apollon”, στο L’espace grec (Paris 1996).
Δρ. Θάνος Σίδερης
Προϊστάμενος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας
στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου